Ұлттық қорды жұмсап, қазынаға қаржы қосу. Депутаттардың тапшылық бюджетіне қалай қолдау көрсеткені.

ЕКІ МИНУТТА САУДАЛАСТЫ

Ұлттық қордан қаражат алу үшін, болашақ ұрпақтар үшін құрылған, үкімет арнайы заң жобасын дайындап, оны парламентте мақұлдауы қажет. Заң жобасы жылдам қабылданды: депутаттар ағымдағы бюджет жылына 5,3 триллион теңге алуға келісім берді.

– 2025-2027 жылдарға арналған Ұлттық қордан кепілді трансферттің көлемі жыл сайын 2 триллион теңге болып белгіленді, –
деді өз қысқа баяндамасында ұлттық экономика министрі Нурлан Байбазаров. – 2025 жылы Ұлттық қордың таза валюталық активтері 62,2 миллиард АҚШ долларын, 2026 жылы 69,9 миллиард долларды және 2027 жылы 78,7 миллиард долларды құрайды деп күтілуде.

Министр Ұлттық қордан алынған қаражат «бюджеттің теңгерімін қамтамасыз етеді» деп атап, депутаттарға жобаны қолдауды сұрады.

Үкімет есептеу барысында мұнай үшін «кесу бағасын» белгіледі: 2025 жылы баррельдің бағасы 42,3 доллар, 2026 және 2027 жылдары 41 және 39,4 доллар болады. Бұл мұнайдың сатылымынан түсетін табыстар «кесу бағасынан» жоғары болған жағдайда ғана Ұлттық қорға түсетінін білдіреді.

Сонымен қатар, үш жылдық бюджет жобасында баррель мұнайдың бағасы 75 доллар, доллардың орташа курсы – 470 теңге болады деп көрсетілген. Үкімет 2025 жылы ЖІӨ-нің 5,6 пайызға өсуін, инфляцияның 5,5-7,5 пайыз аралығында болуын болжайды.

0

Байбазаров баяндамасы мен түсініктемелерін екі минутта жеткізді. Депутаттар оны үнсіз тыңдады, қарсы пікір білдірушілер болмады. Тек «Аманат» партиясының депутаты Татьяна Савельева алаңдаушылық білдірді: егер үкімет жыл сайын Ұлттық қордан триллиондарды алатын болса, 2030 жылға дейін қорда 100 миллиард доллар жинау мақсатына жету мүмкін бе?

– Республикалық бюджет жобасынан көрініп тұрғандай, кепілді трансферттен бөлек, тағы 3,3 триллион теңге мөлшерінде мақсатты трансферт қарастырылған. Жалпы, Ұлттық қордан республикалық бюджетке түсетін трансферттер көлемі 5,3 триллион теңгені құрайды. Үкіметтің Ұлттық қордың қаражатын пайдалану тәртібін қайта қарау және трансферттерді шектеу жөніндегі жыл сайынғы уәделері бос сөздер болып қалуда. Сондықтан сұрақ туындайды: үкімет 2030 жылға дейін Ұлттық қордың валюталық активтерін 100 миллиард долларға дейін арттыру мақсатына жете ала ма? – деп сұрады депутат Савельева.

Министр Байбазаров баяндамасында болжамды есептеулерді қайталап, алда тағы бес жыл бар екенін атап өтті, бірақ көп нәрсе мұнай бағасына тәуелді екенін айтты. Оның айтуынша, 2026 жылдан бастап Ұлттық қордан алынатын қаражат көлемі 5 миллиард доллар болады. Министр ағымдағы «ірі» қарыздарды азайту үшін «бюджеттің кіріс бөлігін арттыру қажет» деді. Үкімет осы бағытта жұмыс істеп жатыр, – деді ол.

Депутаттар, алып қою жобасын қолдай отырып, бұл қаражаттың «бюджеттің теңгерімін қамтамасыз ететінін», «экономиканы қолдайтынын» және «әлеуметтік тұрақтылықты нығайтатынын» айтты – нәтижесінде заң қабылданды.

Палата спикері Ерлан Кошанов 93 депутаттың тек біреуі қарсы дауыс бергенін, екеуі бойкот жасағанын хабарлады.

МЕМЛЕКЕТ НЕЛІКТЕН ШЫҒЫНДАРЫН ЖАУПАЙДЫ?

Депутаттар үш жылдық бюджет заңын қарастыруды «Неліктен мемлекет шығындарын жаппайды?» деген сұрақтан бастады. Парламентте салық саясатын өзгерту мен көлеңкелі экономикамен күрестің күшейгеніне қарамастан, табыстарды арттыру мүмкін болмай отырғанын атап өтті. Үкімет өкілдері бюджет тапшылығын түсіндіре отырып, Ұлттық қордан қаражатпен қатар, жол салу үшін ұзақ мерзімді несиелер тарту жоспарланып отырғанын мәлімдеді. Табыстың жетіспеушілігін геосаяси жағдаймен және Қазақстан экспорттайтын мұнай мен басқа да тауарлардың бағасының төмендеуімен байланыстырады.

– Республикалық бюджет әлі де шикізаттың әлемдік бағаларына тәуелді. Үкіметтің 60 доллар баррель мұнай бағасы болжамына сүйенген пессимистік жоспары бар. Егер мұнай бағасы күрт төмендесе не істейсіз? Мысалы, егер ол 60 доллардан төмен түссе? Үкіметтің бұл елді құтқаратын жоспар Б бар ма? – деп сұрады Мәжіліс депутаты Бахытжан Базарбек.

Депутат Ринат Заитов әлеуметтік және инфрақұрылымдық жобаларға тым аз қаражат бөлінетініне наразылық білдірді:

– Мемлекет басшысының тапсырмасымен 400 жайлы мектеп салынуы тиіс еді. Алайда олардың саны 369-ға қысқарды, ал 157-ін салуға әлі қаражат жоқ. 2024 жылдың сәуірінен бастап ең төменгі жалақы 85 мың теңгеге дейін көтерілетін еді, бірақ мұнда да ешқандай өзгеріс жоқ. 2025 жылға қарай жергілікті жолдардың 95 пайызы жөнделуі тиіс еді, бірақ, мүмкін, бұл да орындалмайды, сіз, бәлкім, мұнымен келісесіз. Елге және бізге берілген барлық орындалмаған уәделерді айтпай-ақ қояйын. Сұрақ: министрлер кабинетінде қайшылықтардың себебі неде? Сіздің алдағы жоспарларыңыз қандай?

1

«Аманат» депутаттары биылғы тоғыз айда Қазақстан экономикасының 4 пайызға өскенін, ал орта бизнес үлесінің экономикада бар болғаны 7 пайыз екенін атап өтті. Ел бюджетін 40 пайыз шикізат экспортынан тәуелді. Депутат Едил Жанбыршин үкіметтің аргументтеріне түсіністікпен қарайтынын, бірақ үнемдеуге шақыратынын айтты.

– Біз жаңа экономиканы құруымыз қажет. Тиімсіз шығындарды қайта қарау және оңтайландыру қажет. Мысалы, көптеген жобалардың сметалық құны, көрінетіндей, асыра бағаланған. Мүмкін, кейбір жобалардың ауқымын қысқарту қажет, – деді ол.

– Үкіметтің жұмысы мемлекет басшысының тапсырмаларын орындауға бағытталған. Біздің барлық әрекеттеріміз осыған байланысты. Бюджетті қарау кезінде 32 триллион теңге көлемінде өтінімдер алдық, бірақ қолда бар тек 15 триллион болды. Осы қаражат шеңберінде барлық жұмысты ұйымдастырамыз, – деді үкімет басшысы Олжас Бектенов.

«ХАЛҚЫМЕН ЕСЕПТЕСУДЕГІ БІРҚАТАР АЛДЫРАШЫЛАР»

Депутат Ерлан Саиров Ұлттық қордан коммерциялық банктерді қолдауға жұмсалған қаражатты қайтару мәселесін көтерді.

– Үкімет бюджет тапшылығын жабу үшін 4 триллион теңге қарыз алу жоспарлап отыр. Алайда коммерциялық банктерде халықтың жүздеген миллиард теңгелері қазірдің өзінде сақтаулы. «Халық банкі» Ұлттық қордан 500 миллиард теңге ұстап отыр. Басқа жеке банктерде – 600 миллиард. Бұл әлемдегі жалғыз жағдай, мұнда жеке банктер мемлекеттік қаражат есебінен өмір сүреді. Неліктен үкімет бұл қаражатты қайтармайды? Бюджет әлсір