Андрон мәдениетінің тайпалары, қазіргі Қазақстан аумағында өмір сүрген, қола дәуірінде металлургия мен қолөнердің жоғары деңгейіне жетті. Бұл туралы танымал археолог Эмма Усманова Қарағандыдағы Qalam Global дәрісінде айтты.
Андрон мәдениеті біздің дәуірімізге дейінгі II мыңжылдықта Оңтүстік Уралдан Батыс Сібір мен Тәжікстан аумағына дейін өмір сүрді. Оның орталығы қазіргі Қазақстан аумағында орналасқан, онда андрондықтар, шебер металлургтер ретінде, мыс, қалайы және басқа да металдардың кен орындарын игерді.
«Қазақстан қола дәуірінде Еуразияның ежелгі халықтары үшін нағыз темір ұстаханасы болды. Оксидтелген рудалар, мысалы, малахит және куприт, қола бұйымдарын өндірудің негізіне айналды, бұл тарихтың ағысын өзгертіп жіберді», — деді Эмма Усманова.
Андрон мәдениетіндегі металлургия тек қолөнер емес, сонымен қатар киелі сый деп есептеледі, дейді тарихшылар. Кеншілер мен металлургтер қоғамда жоғары статусқа ие болды, себебі олардың еңбегі өңірдің экономикалық және мәдени дамуының негізін құрайтын. Темір ұсталар маңызды рөл атқарды, олар тек еңбек құралдары мен қару-жарақ жасап қана қоймай, сондай-ақ ритуалдық функцияларды да орындады. «Кенші мен металлург — бұл дәуірдің жасаушылары, олар металлмен жұмыс істей отырып, бүкіл өркениеттің негізін қалады. Олардың еңбегі киелі, отпен және рухтармен байланысты», — деп атап өтті ғалым.
Андрондықтардың ең маңызды жетістіктерінің бірі — сульфидті рудаларды балқыту үшін қолданылған шахталық пештер. Бұл технологиялар жоғары сапалы қола өндіруге мүмкіндік берді, бұл сауда мен экспорттың дамуына қуатты серпін берді. «Андрондықтар қолданған шахталық пештер өз заманының шынайы технологиялық серпілісі болды. Бұл пештер руданы сапалы жаңа деңгейде балқытуға мүмкіндік берді, бұл қола өндірісін едәуір жеделдетті», — деп атап өтті дәріс беруші.
Талдысай қонысы (қазіргі Қарағанды облысы) металлургиялық өндірістің маңызды орталығына айналды, деп толықтырды Усманова. Мұнда мыс өндіру мен руданы балқыту жолға қойылды, бұл оның пікірінше, өңірді Еуразия континентінің көптеген аймақтарына қола бұйымдарының негізгі жеткізушісі етті.
Қазақстан аумағында өндірілген металл бұйымдары Орталық Азияның әртүрлі өңірлеріне және еуропалық аумаққа экспортталды. «Металлургия халықаралық сауданың дамуына қуатты серпін берді», — деп атап өтті спикер.
Металлургиядан бөлек, андрон мәдениетінде басқа да маңызды қолөнер түрлері дамыды. Темір ұсталары қола қолдана отырып, қару-жарақ пен құралдар жасады, ал керамика жасаушылар керамика өндірді, ол әлі күнге дейін формасы мен ою-өрнегімен таң қалдырады.
Тоқыма да маңызды рөл атқарды. Андрондық әйелдер табиғи бояғыштарды, мысалы, марена бояғышын, маталарды бояу үшін қолданды, олар жиі күрделі ою-өрнектермен безендірілді. «Андрон мәдениетіндегі тоқыма — бұл ұрпақтарды байланыстыратын және сол дәуірдің дәстүрлері мен әдет-ғұрыптарын көрсететін қолөнер», — деді археолог.
Эмма Радиковна Усманова – танымал қазақстандық археолог және тарихи реконструктор. Жеті монография мен 100-ден астам ғылыми жарияланымдардың авторы және тең авторы. Ол Еуразиядағы андрон мәдениеті, қола дәуірі киімдері мен көшпелі мәдениет бойынша маман. Сарыарқаның археологиялық институтының жетекші ғылыми қызметкері, академик Е. А. Букетов атындағы Қарағанды университетінде (Қарағанды, Қазақстан). Сонымен қатар, Қазақстанның және шетелдің бірқатар жоғары оқу орындарының ғылыми қызметкері болып табылады.