Қазақстандағы сирек кездесетін металдарды өңдеу: 2024 жылғы сын-тегеуріндер мен перспективалар

Қазақстан сирек кездесетін металдарды (СКМ) өңдеуде елеулі әлеуетке ие. Бұл металдар электроника, жаңартылатын энергия және электромобильдер сияқты жоғары технологиялық салалар үшін маңызды элементтер болып табылады. 2023 жылы Қазақстанның сирек кездесетін металдарды өндірудегі әлемдік үлесі шамамен 1,5%-ды құраса, 2025 жылға қарай бұл үлесті 3%-ға жеткізу жоспарланған. Сала дамуының стратегиялық жоспары өңдеу секторына ірі инвестицияларды қамтиды, бұл Қазақстанды әлемдік нарықта маңызды ойыншыға айналдырады.

Осы бағытта жұмыс істейтін ірі кәсіпорындардың бірі – «Қазминералс», ол Қазақстанның орталық және оңтүстік бөліктеріндегі кен орындарын игерумен айналысады. Олардың ең ірі жобаларының бірі Балқаш кен орны болып табылады, мұндағы сирек кездесетін элементтердің қоры ондаған мың тоннаға бағаланып отыр. Бұл кен орнының ұзақ мерзімді перспективасы 2025 жылға дейін жылына 10 мың тоннаға дейін СКМ өндіруді ұлғайтуға мүмкіндік береді.

Қазақстан үкіметі Қытай мен Еуропа елдерімен сирек кездесетін металдарды өңдеу технологиялары бойынша бірнеше халықаралық келісімдерге қол қойды, бұл озық әдістерді енгізуге және осы саладағы әлемдік стандарттарға сай болуға мүмкіндік береді. Сондай-ақ, мемлекеттік бағдарлама аясында 2025 жылға дейін сирек кездесетін металдарды өңдеу инфрақұрылымын дамытуға 200 миллион доллардан астам инвестиция салу көзделуде.

Әлемдік нарықтағы сирек кездесетін металдарға деген сұраныстың артуы Қазақстанды осы ресурстардың маңызды жеткізушісі етуде. Мысалы, неодим және диспрозий сияқты элементтер электромоторлар мен жел энергиясы генераторларында қолданылатын магниттерді өндіру үшін аса қажет. Қазақстанда сирек кездесетін элементтердің 60 мың тоннадан астам қоры бар, бұл оны Еуропа мен Азия елдеріне экспорттау мүмкіндігін ашады.

Сонымен қатар, бұл сектор бірқатар қиындықтарға тап болып отыр. Солардың бірі – өңдеу үшін экологиялық таза әрі тиімді инфрақұрылымды құру қажеттілігі. Қазақстан үкіметі өңдеуші зауыттарға экологиялық жүктемені азайту шараларын әзірлеуде және өндіріс процесіне «жасыл» технологияларды енгізуде.

2025 жылға қарай Қазақстан сирек кездесетін металдарды жеткізу бойынша ірі әлемдік ойыншылармен жаңа келісімдерге қол жеткізуді жоспарлап отыр. Бұл елдің халықаралық аренадағы позициясын нығайтып қана қоймай, өңірлерде жаңа жұмыс орындарын құруға мүмкіндік береді. Жоғары технологиялық өнімдерге сұраныстың артуы жағдайында сирек кездесетін металдарды өңдеу Қазақстанның өнеркәсіптік стратегиясының маңызды бөлігіне айналмақ.